شاخص قدرت نسبی (Relative Strength Index)

شاخص قدرت نسبی (Relative Strength Index)

تعریف

شاخص قدرت نسبی (RSI)، یک اُسیلاتور مبتنی بر مومنتوم (حرکت) است که به‌طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد. این شاخص برای سنجش سرعت (شتاب) و همچنین تغییر (بزرگی) حرکاتِ جهت‌دار قیمت به کار می‌رود. در اصل، RSI هنگامی‌که به‌صورت نمودار ترسیم می‌شود، یک ابزار بصری برای نظارت بر قدرت و ضعف فعلی و همچنین تاریخیِ یک بازار خاص، ارائه می‌دهد. قدرت یا ضعف، براساس قیمت‌های پایانی درطول دوره معاملاتی مشخص، تعیین می‌شود و معیاری قابل‌اعتماد از تغییرات قیمت و مومنتوم ایجاد می‌کند. درهمین حال، با توجه به محبوبیت ابزارهای تسویه نقدی (شاخص‌های سهام) و محصولات مالی اهرمی (دارای لِوریج در کل حوزه مشتقات)؛ RSI ثابت کرده که اندیکاتور مناسبی برای حرکات قیمت است.

تاریخچه

«جِی، وِلِز وایلدر جونیور» خالق شاخص قدرت نسبی است. وی که در ابتدا یک مکانیک نیروی دریایی بود، بعدها به‌عنوان مهندس مکانیک مشغول به کار شد. او پس از چند سال معامله کالاهای اساسی، تلاش‌های خود را بر مطالعه تحلیل تکنیکال متمرکز کرد و در سال (۱۹۷۸) کتاب «مفاهیم جدید در سیستم‌های معاملات تکنیکال» را انتشار داد. این اثر، اولین نمایش از اندیکاتور مومنتوم جدید او، شاخص قدرت نسبی یا همان RSI را به تصویر کشید.

همچنین، RSI درطول سال‌ها همچنان بسیار محبوب باقی مانده و اکنون در قامت یکی از ابزارهای اصلی و ضروریِ مورد استفاده استراتژیست‌های تکنیکال در سراسر جهان شناخته می‌شود. برخی از متخصصان RSI براساس کار وایلدر به توسعه اندیکاتور ذکرشده پرداخته‌اند. «اندرو کاردول»، یکی از نمونه‌ افراد بسیار مهم است که از شاخص قدرت نسبی برای تأیید روند استفاده کرد.

محاسبه

شاخص قدرت نسبی = ۱۰۰ – (۱۰۰ / (۱ + RS)

RS = میانگین سود n روز صعودی / میانگین زیان n روز نزولی

برای یک مثال کاربردی، تابع داخلی زبان برنامه‌نویسی پاین (Pine) برای rsi، می‌تواند به‌شکل کامل که در زیر آمده، تکرار شود.

change = change(close)

gain = change >= 0 ? change : 0.0

loss = change < 0 ? (-1) * change : 0.0

avgGain = rma(gain, 14)

avgLoss = rma(loss, 14)

rs = avgGain / avgLoss

rsi = 100 – (100 / (1 + rs))

“rsi”، در بالا دقیقاً برابر است با (قیمت پایانی، ۱۴).

اصول اولیه

همان‌طور که قبلاً ذکر شد، RSI، یک اُسیلاتور مبتنی بر مومنتوم است، به این معنی که این شاخص به‌عنوان یک اُسیلاتور، در محدوده یا دامنه مشخصی از اعداد یا پارامترها و به‌طور خاص بین مقیاس ۰ تا ۱۰۰ عمل می‌کند. درهمین راستا، هرچه شاخص قدرت نسبی به ۰ نزدیک‌تر باشد، مومنتوم حرکات قیمت، ضعیف‌تر است. برعکس نیز به همین شکل است، به‌گونه‌ای که RSI نزدیک‌تر به ۱۰۰، نشان‌دهنده دوره‌ای با مومنتوم قوی‌تر است. دوره ۱۴ روزه نیز به احتمال زیاد محبوب‌ترین دوره است، با این‌حال معامله‌گران از تعداد روزهای مختلفی استفاده می‌کنند.

نکات مهم در تحلیل با RSI

اشباع خرید/اشباع فروش

وایلدر معتقد بود که وقتی قیمت‌ها به‌سرعت بالا می‌روند و درنتیجه مومنتوم به‌قدر کافی زیاد می‌شود، درنهایت باید ابزار مالی یا کالای اساسی زیربنایی را در ناحیه اشباع خرید درنظر گرفت و احتمالاً فرصت فروش در دسترس است. به‌همین ترتیب، هنگامی‌که قیمت‌ها باشتاب کاهش می‌یابند و در نتیجه آن، مومنتوم، به‌اندازه کافی پایین می‌آید، دارایی/ابزار مالی نهایتاً در محدوده اشباع فروش درنظر گرفته می‌شود که فرصت خرید احتمالی را نشان می‌دهد.

همچنین، محدوده‌های عددی خاصی در RSI وجود دارد که وایلدر آن‌ها را در این زمینه مفید و قابل‌توجه می‌داند. طبق گفته خالق شاخص قدرت نسبی، هر عددی بالاتر از ۷۰ باید اشباع خرید و هر عددی زیر ۳۰ باید اشباع فروش در نظر گرفته شود.

RSI بین ۳۰ و ۷۰ نیز خنثی در نظر گرفته می‌شود و محدوده ۵۰ برای این اندیکاتور بیان‌گر «عدم روند» است.

از طرف دیگر، برخی از تریدرها بر این باور هستند که دامنه‌های اشباع خرید و اشباع فروش وایلدر بیش از حد گسترده هستند و ترجیح می‌دهند تا آن دامنه‌ها را تغییر دهند. برای مثال، ممکن است شخصی، هر عددی بالاتر از ۸۰ را اشباع خرید و هر عددی زیر ۲۰ را اشباع فروش درنظر آورد که این کاملاً به اختیار معامله‌گر است.

واگرایی

واگرایی RSI زمانی اتفاق می‌افتد که میان چیزی‌که قیمت نشان می‌دهد و آن‌چه شاخص قدرت نسبی نشان می‌دهد، تفاوت وجود داشته باشد. این تفاوت‌ها می‌تواند به‌مثابه یک تغییرِ جهت قریب‌الوقوع تفسیر شود. به‌طور خاص، دو نوع واگرایی وجود دارد: نزولی و صعودی.

واگرایی صعودی/بولیش RSI: زمانی اتفاق می‌افتد ‌که قیمت، کف جدیدی می‌سازد اما RSI کفِ بالاتری را شکل می‌دهد.

واگرایی نزولی/بریش RSI نیز به‌هنگامی حادث می‌شود که قیمت، سقفِ جدیدی را شکل می‌دهد اما شاخص قدرت نسبی، سقف پایین‌تری را بنا می‌نهد.

علاوه بر این، وایلدر معتقد بود که واگرایی نزولی، فرصت فروش و واگرایی صعودی، فرصت خرید ایجاد می‌کند.

نوسان‌های نافرجام

نوسان‌های نافرجام، رویداد دیگری است که وایلدر معتقد بود که احتمال تغییر جهت قیمت را افزایش می‌دهد. یک نکته‌ای که باید درمورد نوسان‌های نافرجام به خاطر داشت این است که آن‌ها کاملاً مستقل از قیمت بوده و تنها به RSI وابسته‌اند. این نوع از نوسان‌ها از چهار «مرحله» تشکیل شده‌اند که صعودی (فرصتِ خرید) یا نزولی (فرصتِ فروش) در نظر گرفته می‌شوند.

نوسان نافرجام صعودی

RSI به زیر ۳۰ (اشباع فروش) کاهش می‌یابد.

سپس، دوباره به بالا ۳۰ باز می‌گردد.

این شاخص، عقب‌نشینی می‌کند اما همچنان بالا ۳۰ باقی می‌ماند (بالاتر از اشباع فروش).

درنهایت از سقف قبلی خود بالاتر می‌رود.

نوسان نافرجام نزولی

RSI به بالا ۷۰ (اشباع خرید) افزایش می‌یابد.

سپس، دوباره به زیر ۷۰ باز می‌گردد.

این شاخص، کمی بالا می‌رود اما همچنان زیر ۷۰ باقی می‌ماند (زیر از اشباع خرید).

درنهایت به پایین‌تر از کفِ قبلی خود کاهش می‌یابد.

تأیید روند کاردول

البته هیچ شاخصی، جادویی نیست و تقریباً هیچ‌چیز را نمی‌توان به‌سادگی درنظر گرفت. «اندرو کاردول»، یکی از دانشجویانی بود که تفسیرهای RSI وایلدر را درنظر گرفت و برپایه آن‌ها، اقدام کرد. تغییرات کاردول به‌روی RSI منجر به این شد که این اندیکاتور، یک ابزار عالی نه‌تنها برای پیش‌بینی معکوس‌های (ریورس‌ها) قیمت، بلکه برای تأیید روندها نیز باشد.

روندهای صعودی/نزولی

کاردول درحین مطالعه ایده‌های وایلدر درمورد واگرایی، مشاهدات جالبی انجام داد. او معتقد بود که:

واگرایی صعودی فقط در یک روند نزولی رخ می‌دهد،

و واگرایی نزولی فقط در یک روند صعودی حادث می‌‌شود.

هر دو واگرایی صعودی و نزولی به‌طورمعمول باعث اصلاح قیمت کوتاه‌مدت می‌شوند و نه یک تغییر روندِ واقعی. این بدان معنا است که اساساً از واگرایی باید به‌عنوان راهی برای تأیید روندها و نه لزوماً پیش‌بینی تغییر روند استفاده نمود.

برگشت روند (ریورسال)

کاردول همچنین پدیده‌ای به‌نام برگشت‌های مثبت و منفی را کشف کرد که اساساً برعکس واگرایی هستند. درهمین راستا، ریورسِ مثبت زمانی اتفاق می‌افتد که قیمت، کف بالاتری تشکیل دهد، درحالی‌که RSI کفِ پایین‌تری ایجاد و سپس، قیمت، شروع به افزایش می‌کند. همچنین، برگشت‌های مثبت فقط در روندهای صعودی رخ می‌دهند. درمقابل، برگشت منفی زمانی رخ می‌دهد که قیمت، سقف پایین‌تری شکل دهد و RSI، سقف بالاتری ایجاد کند. پس از آن، قیمت، شروع به کاهش می‌کند. به‌علاوه که برگشت‌های منفی فقط در روندهای نزولی رخ می‌دهند.

همچنین، ریورس‌های مثبت و منفی را می‌توان به‌مواردی تقلیل داد که در آن، قیمت از مومنتوم پیشی گرفته و از آن‌جایی‌که برگشت‌های مثبت و منفی فقط در روندهای مشخصِ خود رخ می‌دهند، می‌توان از آن‌ها به‌عنوان ابزاری دیگر برای تأیید روند استفاده نمود.

خلاصه

شاخص قدرت نسبی، برای بیش از چهار دهه برای تقریباً هر تحلیل‌گر تکنیکال جدی، ابزاری بسیار ارزشمند بوده است. کار وایلدر با مومنتوم، زمینه‌ای را برای آنالیزورها و متخصصان نمودار در آینده فراهم کرد تا به‌شکل عمیق‌تری به بررسی مفاهیم مدل‌سازی RSI او و ارتباط آن با حرکات قیمت‌های زیربنایی بپردازند. بنابراین، اندیکاتور مذکور به‌سادگی یکی از بهترین ابزارها یا شاخص‌ها در مجموعه معیارهای بازار یک تریدر برای توسعه تقریباً هر روش معاملاتی است و فقط یک فرد مبتدی با یک نگاه به RSI، جهت‌گیری بعدی بازار را بر طبق یک عدد حدس می‌زند.

افزون بر این، وایلدر معتقد بود که واگرایی صعودی نشانه‌ای از افزایش روند بازار در آینده است، درحالی‌که کاردول معتقد بود که چنین واگرایی صرفاً یک اصلاح قیمتِ جزئی در ادامه مسیر نزولی روند است. همان‌طور که با هر شاخص دیگری، یک معامله‌گر باید قبل از تکیه به آن به‌عنوان تنها منبع اطلاعات برای هر تصمیم معاملاتی، زمانِ خود را صرف تحقیق و آزمایش با اندیکاتور معرفی‌شده کند. درهمین حال، هنگامی‌که RSI به‌درستی و در جایگاه مناسبِ خود استفاده شود، ثابت کرده که یک شاخص اصلی و معیاری قابل‌اعتماد از قیمت، سرعت و عمق بازار است.

تنظیمات

طول دوره RSI

این بخش، بازه زمانی مورد استفاده برای محاسبه RSI و مقدار پیش‌فرض آن، ۱۴ روز است.

منبع

گزینه پیش رو مشخص می‌کند که از کدام داده‌ هر کندل در محاسبات استفاده شود. مقدار پیش‌فرض، قیمت پایانی است.

نوع میانگین متحرک (MA)

این گزینه، نوع میانگین متحرکی را که برای محاسبه RSI به کار می‌رود، تعیین می‌کند. انتخاب بولینگر باند (Bollinger Bands) نیز دو خط اضافی را به نمودار می‌افزاید که MA را احاطه می‌کنند.

طول میانگین متحرک

تعداد دوره‌هایی که برای محاسبه میانگین متحرکِ مشخص‌شده در نوع MA استفاده می‌شود، در این گزینه تعیین می‌شود.

انحراف استاندارد بولینگر باند

این قسمت فقط زمانی قابل‌اِعمال است که نوع MA بر روی بولینگر باند تنظیم شده باشد. این مقدار، تعداد انحراف استاندارد را از میانگین متحرک ساده (SMA) که باندهای بالایی و پایینی در آن فاصله قرار می‌گیرند، با مقدارِ پیش‌فرض ۲، مشخص می‌کند.

تنظیمات ظاهری

RSI

این‌ بخش، امکان نمایش یا عدم نمایش RSI و نیز خط قیمتی که مقدار جاری اندیکاتور مذکور را نشان می‌دهد، فراهم می‌کند. همچنین، می‌توان رنگ، ضخامت و استایل خط RSI را انتخاب کرد.

MA براساس RSI

قابلیت ظهور یا عدم نمایش میانگین متحرک براساس RSI و همچنین خط قیمتی که مقدار جاری MA را نشان می‌دهد، در این قسمت مهیا می‌سازد. افزون بر این، می‌توان رنگ، ضخامت خط و استایل آن‌را برگزید.

باند بالایی بولینگر باند

گزینه مذکور فقط زمانی اِعمال می‌شود که نوع MA در بخش تنظیمات به‌روی باندهای بولینگر تنظیم شده باشد. درغیر این صورت، حتی با انتخاب این گزینه، باندها نمایش داده نمی‌شوند. مضاف بر آن، این بخش امکان روشن یا خاموش‌کردن باند بالایی بولینگر و خط قیمتی که مقدار آن‌را نشان می‌دهد، فراهم می‌کند. همچنین، می‌توان رنگ، ضخامت و استایل خط آن‌را انتخاب کرد.

باند پایینی بولینگر

این گزینه فقط زمانی قابل‌اِعمال است که نوع میانگین متحرک در بخش ورودی‌ها به‌روی بولینگر باند تنظیم شده باشد. به غیر از این، حتی با انتخاب گزینه ذکرشده، باندها به نمایش درنمی‌آیند. این قسمت همچنین امکان نمایش یا عدم نمایش باند پایینی بولینگر را درکنار خط قیمتی که مقدار آن را به نمایش می‌گذارد، فراهم می‌کند. علاوه بر این، توانایی انتخاب رنگ، ضخامت خط و استایل آن نیز موجود است.

باند بالایی RSI

در این گزینه امکان ظهور یا خاموش‌کردن باند بالایی و همچنین تعیین محدوده آن بر روی مقیاس ۱ تا ۱۰۰ را که مقدار پیش‌فرض آن ۷۰ است، فراهم می‌کند. می‌توان رنگ، ضخامت خط و استایل خط را نیز انتخاب نمود.

باند میانی RSI

قابلیت روشن‌کردن یا عدم نمایش باند میانی درکنار تعیین محدوده آن به‌روی مقیاس ۱ تا ۱۰۰ را فراهم می‌کند (مقدار پیش‌فرض، ۵۰ است). همچنین، می‌توان رنگ، ضخامت و استایل خط را انتخاب کرد.

باند پایینی RSI

این گزینه، امکان نمایش یا عدم ظهور باند پایینی و همچنین تعیین محدوده آن را بر روی مقیاس ۱ تا ۱۰۰ با مقدار پیش‌فرض ۳۰ فراهم می‌کند. به‌علاوه امکان انتخاب رنگ، ضخامت خط و استایل خط نیز وجود دارد.

رنگ پس‌زمینه RSI

در این بخش می‌توان رنگ زمینه داخل محدوده‌های RSI را خاموش یا روشن و رنگ و میزان شفافیت آن را تغییر داد.

رنگ زمینه بولینگر باند

این گزینه فقط زمانی اعمال می‌شود که نوع میانگین متحرک در بخش تنظیمات بر روی بولینگر باند تنظیم شود. درغیر این صورت، حتی با انتخاب گزینه مذکور، رنگ پس‌زمینه نمایش داده نمی‌شود. همچنین، این بخش، امکان نمایش یا عدم نمایش رنگ زمینه داخل محدوده‌های بولینگر باند را به‌همراه تغییر رنگ و میزان شفافیت آن، می‌دهد.

دقت

تعداد ارقام اعشاری را که باید بر روی مقدار اُسیلاتور و قبل از گِردکردن به‌سمت بالا باقی بماند را تنظیم می‌کند. هرچه این عدد بیشتر باشد، اعشار بیشتری به‌روی مقدار اندیکاتور خواهد بود.