درس ۱۹ : استخر نقدینگی چیست؟

شاید تاکنون در مورد استخرهای نقدینگی (Liquidity pools) در اکوسیستم دیفای چیزهایی شنیده باشید.

ولی استخرهای نقدینگی چه هستند و چگونه کار می‌کنند؟ و چرا در امور مالی غیرمتمرکز، واقعا به وجود آن‌ها نیاز داریم؟

استخرهای نقدینگی استاندارد جدیدی را در معاملات کارآمد سهام ایجاد کرده‌‌اند، و هم‌زمان، به سرمایه‌گذاران کمک می‌کنند بابت سرمایه‌گذاری‌‌شان، به بازده‌ی مورد نظر دست پیدا کنند. در این مقاله، به بیان نحوه‌ی کارکرد آن‌ها، مزایای اصلی، و جنبه‌های کلی آن‌ها می‌پردازیم.

بنابراین، در ادامه، به بررسی عمیق این مسئله خواهیم پرداخت.

استخرهای نقدینگی چه هستند؟

به مجموعه‌ای از توکن‌های قفل‌شده در یک قرارداد هوشمند استخر نقدینگی گفته می‌‌شود. آن‌ها با ارائه‌ی نقدینگی، انجام معامله را ضمانت می‌کنند؛ استخرهای نقدینگی به طور گسترده‌ توسط صرافی‌های غیرمتمرکز مورد استفاده قرار می‌گیرند. بنکور (Bancor) نخستین اقدامات را برای راه‌اندازی استخرهای نقدینگی انجام داد، و یونی‌سواپ محبوبیت آن را گسترده‌تر کرد.

استخرهای نقدینگی کارکرد معاملاتی یک صرافی غیرمتمرکز را بهبود می‌بخشند. نقش اصلی آن‌ها افزایش نقدینگی در میان فعالان بازار است.

نحوه‌ی کارکرد استخرهای نقدینگی

به زبان بسیار ساده، هر یک استخر نقدینگی حاوی ۲ توکن متفاوت است که با نسبت‌های برابر توسط سرمایه‌گذاران تامین می‌شوند – به همین خاطر، به این افراد تامین‌کنند‌ه‌ی نقدینگی می‌گویند؛ و هر استخر بازار جدیدی را برای همان جفت توکن ایجاد می‌کند. دای – اتریوم (DAI/ETH) نمونه‌ی روشنی از یک استخر نقدینگی محبوب در یونی‌سواپ است.

نخستین تامین‌کننده‌ی نقدینگی هنگام ایجاد یک استخر جدید، همان فردی است که می‌تواند درباره‌ی قیمت اولیه‌ی دارایی‌ها در استخر تصمیم‌گیری کند. تامین‌کننده‌ی نقدینگی باید ارزش معادل تمام توکن‌ها را برای استخر تامین کند – یعنی چنان‌چه ارزش یکی از جفت توکن‌ها بیش‌تر یا کم‌تر شود، تامین‌کننده‌ی نقدینگی باید نسبت آن‌ها را حفظ کند و همیشه آن‌ را برابر نگه دارد.

بر اساس نقدینگی تامین‌شده برای یک استخر، تامین‌کننده‌ی نقدینگی (liquidity provider یا LP) متناسب با میزان نقدینگی تامین‌شده برای استخر، توکن‌های خاصی را به نام توکن‌های LP دریافت می‌کند. وقتی فروش توسط استخر فعال می‌شود – یعنی سایر افراد یا معامله‌گران با استفاده از این نقدینگی به معامله یا مبادله‌ی ارزهای دیجیتال می‌پردازند، کارمزدی به اندازه‌ی ۰.۳ درصد به تناسب به تمام دارندگان توکن‌های LP اختصاص می‌یابد.

چنان‌چه تامین‌کننده‌ی نقدینگی بخواهد نقدینگی اصلی خود را به علاوه هرگونه کارمزد پرداخت‌نشده پس بگیرد، توکن‌های LP خود را می‌سوزاند. بر اساس یک الگوریتم قیمت‌گذاری قطعی، هر مبادله‌ی توکن (توکن سواپ) که توسط یک استخر نقدینگی انجام می‌شود، به یک تغییر قیمت منجر خواهد شد. این فرایند بازارساز خودکار (AMM) نیز نامیده می‌شود – یعنی این استخرها به صورت خودکار در تعیین قیمت توکن‌ها در بازار نقش خواهند داشت.

استخرهای نقدینگی پایه، نظیر آن‌هایی که مورد استفاده‌ی یونی‌سواپ قرار می‌گیرند، از یک الگوریتم بازارساز کالایی (کامودیتی) دائمی استفاده می‌کنند؛ به این صورت که کمیت‌های ۲ توکن مورد نظر  در یک استخر همیشه باید یکسان باقی بمانند. به این ترتیب، یک استخر به خاطر این الگوریتم، فارغ از گستردگی معاملات، هم‌چنان دارای نقدینگی خواهد بود. علت اصلی این مسئله این است که با افزایش تقاضا برای یکی از این جفت توکن‌ها، الگوریتم به تناسب، قیمت آن توکن را افزایش می‌دهد.

اهمیت نقدینگی

دلیل اهمیت زیاد نقدینگی این است که تا حد زیادی می‌تواند نحوه‌ی تغییر قیمت یک دارایی را تعیین کند. در یک بازار با نقدینگی کم، تعداد سفارش‌ها و تراکنش‌ها محدود باقی می‌ماند، و به این ترتیب، یک تراکنش می‌تواند قیمت را به اندازه‌ی قابل توجهی در هر جهت تغییر دهد (بالا یا پایین ببرد)، سهام را غیرقابل پیش‌بینی و غیرجذاب، و هم‌چنین بازار را پرنوسان کند.

استخرهای نقدینگی بخش مهمی از انقلاب امور مالی غیرمتمرکز (دیفای) هستند که پتانسیل بسیار بالایی را از خود نشان داده‌اند. معمولا، این استخرها مبادله‌ی شمار بالایی از دارایی‌ها را با هر یک از سایر دارایی‌های پشتیبانی‌شده تسهیل می‌کنند.

استخرهای نقدینگی در دیفای چه هستند؟

هدف از ایجاد استخرهای نقدینگی مقابله‌ی موفق با مشکل نقدینگی پایین و در نتیجه، تضمین این مسئله است که قیمت یک توکن، پس از انجام سفارش یک تک معامله‌ی بزرگ، به شکل قابل ملاحظه‌ای دچار نوسان نشود.

صرافی‌های غیرمتمرکز، به منظور به حداکثر رساندن مشارکت سرمایه‌‌گذاران، برای آن‌هایی که در استخرهای نقدینگی سرمایه‌گذاری می‌کنند، پاداش‌هایی در نظر می‌گیرند. یک کاربر برای مشارکت و بهره‌مندی از این مزایا باید پول‌اش را در استخر نقدینگی سپرده‌گذاری کند. استخرهای نقدینگی توسط یک یا چند پروتکل قرارداد هوشمند کنترل می‌شوند. میزان وجوهی که باید سرمایه‌گذاری شود و نسبت متناسب با هر یک از توکن‌ها در پلتفرم‌های مختلف دیفای متفاوت هستند.

چگونه می‌توان در یک استخر نقدینگی شرکت کرد؟

برای ارائه‌ی ۵۰ دلار نقدینگی به یک استخر ETH / USDC، لازم است معادل ۵۰ دلار اتر و ۵۰ دلار تتر سپرده‌گذاری کنید. به این ترتیب، به مجموع سپرده‌ی ۱۰۰ دلاری نیاز دارید. در مقابل، تامین‌کننده‌ی نقدینگی می‌تواند توکن‌های استخر نقدینگی یا LP را جمع‌آوری کند. این توکن‌ها (توکن‌های LP) نشان‌دهنده‌ی سهم تامین‌کنندگان از استخر هستند و به آن‌ها امکان می‌دهند، در هر زمان، سهم استخرشان را برداشت کنند.

هرگاه یک فروشنده معامله‌ای را انجام دهد، کارمزد معامله از تراکنش کسر می‌شود و سفارش به قرارداد هوشمند مربوط به استخر نقدینگی ارسال می‌شود. بیش‌تر صرافی‌های غیرمتمرکز کارمزد معامله را ۰.۳ درصد تعیین کرده‌اند. در مثال بالا، اگر شما ۵۰ دلار اتر و ۵۰ دلار تتر سپرده‌گذاری کنید، ۱ درصد از استخر را به خود اختصاص می‌دهید. آن‌گاه شما ۱ درصد و ۰.۳ درصد کارمزد معامله را در ازای هر معامله‌ دریافت خواهید کرد.

نحوه‌ی کارکرد صرافی‌های استخر نقدینگی چگونه است؟

در حال حاضر، دو نوع صرافی غیرمتمرکز در فضای دیفای وجود دارند:

۱. دفتر سفارش

صرافی‌هایی که دارای دفتر سفارش هستند، برای انجام معاملات به یک پیشنهاد/درخواست وابسته‌اند. هنگامی که یک سفارش خرید یا سفارش فروش جدید ارائه می‌شود، مستقیما به دفتر سفارش هدایت خواهد شد. سپس، آن صرافی با استفاده از یک موتور تطبیق معاملات، سفارش‌های فروش یا خرید منطبق با قیمت پیشنهادی را اجرا می‌کند. از جمله نمونه‌های این قبیل صرافی‌ها می‌توان به 0x و Radar Relay اشاره کرد.

۲. استخرهای نقدینگی

این نوع از صرافی‌ها برای انجام معاملات از دفتر سفارش استفاده نمی‌کنند و کاملا غیرمتمرکز عمل می‌کنند. از این رو، این صرافی‌ها از استخر نقدینگی و مبادلات مشتریان به منظور تضمین ثبات سطح نقدینگی خود استفاده می‌کنند. از جمله‌‌ی این قبیل صرافی‌ها می‌توان به کایبر، یونی‌سواپ، و کرو فایننس اشاره کرد.

مزایای استخرهای نقدینگی

۱. در هر سطح از قیمت، تضمین نقدینگی وجود دارد

معامله‌گران مجبور نیستند مستقیما به سایر معامله‌گران متصل شوند، زیرا تا هنگامی که مشتریان دارایی‌های خود را در استخر سرمایه‌گذاری کرده باشند، نقدینگی ثابت می‌ماند.

۲. قیمت‌گذاری خودکار باعث فعال شدن بازارسازی منفعل می‌شود

تامین‌کنندگان نقدینگی در واقع وجوه خود را در استخر سپرده‌گذاری می‌کنند و قیمت‌گذاری تحت نظارت قرارداد هوشمند انجام می‌شود.

۳. هر فردی می‌تواند به یک تامین‌کننده‌ی نقدینگی تبدیل شود و کسب درآمد کند

استخرهای نقدینگی به هیچ‌گونه لیست کارمزد، احراز هویت مشتری (KYC)، و سایر موانع مربوط به صرافی‌های متمرکز نیاز ندارند. اگر یک سرمایه‌گذار بخواهد در یک استخر تامین نقدینگی کند، به اندازه‌ی ارزش دارایی‌های خود در آن استخر سپرده‌گذاری خواهد کرد.

۴. گس فی یا هزینه‌های سوخت پایین‌تری دارد

کارمزدها یا اصطلاحا گس فی (gas fees) به دلیل طراحی مینیمال قراردادهای هوشمند در صرافی‌های غیرمتمرکزی نظیر یونی‌سواپ کاهش می‌یابند. محاسبات موثر قیمت و تخصیص کارمزد در این استخرها نشان‌دهنده‌ی نوسان پایین میان تراکنش‌ها هستند.

بازگشت سرمایه

بازگشت سرمایه از استخر نقدینگی به سه عامل بستگی دارد:

۱. قیمت‌های دارایی هنگام واریز و برداشت ۲. اندازه‌ی استخر نقدینگی، و ۳. حجم معاملات

باید به خاطر داشته باشید، سرمایه‌گذاران نسبت به میزان اصلی سرمایه‌گذاری‌شان، در نهایت می‌توانند نسبت خاصی از دارایی‌های خود را برداشت کنند. همین جا است که حرکت بازار ممکن است به نفع یا به ضررتان باشد.

ریسک‌های استخر نقدینگی

و البته، مانند سایر موارد موجود در دیفای، باید ریسک‌های بالقوه را نیز در نظر بگیریم. برخی از ریسک‌های مربوط به استخر نقدینگی عبارت هستند از:

• زیان ناشی از کاهش ارزش
• امکان وجود برخی خطاها در قرارداد هوشمند
• هک شدن استخر نقدینگی
• ریسک‌های سیستمیک

اگر به یک بازارساز خودکار (AMM) نقدینگی می‌دهید، باید از مفهوم «زیان ناشی از کاهش ارزش» آگاهی داشته باشید. تامین نقدینگی در یک بازارساز خودکار، در مقایسه با خرید و نگهداری رمز ارز، همواره در معرض ریسک کاهش ارزش توکن‌ها قرار دارد.

اگر برای یک بازارساز خودکار تامین نقدینگی کنید، احتمالا در معرض زیان ناشی از کاهش ارزش قرار می‌گیرید. این کاهش ممکن است گاهی اوقات اندک، و گاهی اوقات نیز قابل توجه باشد. اگر به سرمایه‌گذاری در یک تامین نقدینگی دوطرفه فکر می‌کنید، حتما به اندازه‌ی کافی مطالعه داشته باشید.

موضوع دیگری که باید به آن فکر کنید، ریسک‌های مرتبط با قراردادهای هوشمند است. وقتی پول‌های‌تان را در یک استخر نقدینگی سپرده‌گذاری می‌کنید، پول‌های‌تان به بخشی از استخر تبدیل می‌شوند. وقتی هیچ واسطه‌ای دارایی‌های‌تان را در اختیار نداشته باشد، فقط همین قرارداد است که به عنوان مسئول نگهداری وجوه‌تان تلقی می‌شود. اگر نقص یا نوعی بهره‌برداری نادرست در این سیستم وجود داشته باشد، مثلا از طریق وام فلش (Flash Loan) یا وام‌های بدون نیاز به وثیقه، ممکن است پول‌تان را از دست بدهید.

هم‌چنین، مراقب پروژه‌هایی باشید که سازندگان‌شان قادر هستند مقررات استخر را تغییر دهند. برنامه‌نویسان در کدهای قرارداد هوشمند ممکن است یک کلید ادمین یا سایر دسترسی‌های خاصی را برای خودشان ایجاد کنند. این کار می‌تواند فرصت انجام کارهای نادرستی را نظیر به دست گرفتن کنترل پول نقد استخر، برای آن‌ها فراهم کند.

توکن LP

یک کاربر می‌تواند در طول دوره‌ی قرارداد هوشمند، از توکن‌های استخر نقدینگی (LP)، درست مانند سایر توکن‌ها، استفاده کند. بنابراین، وی با هدف دستیابی به بازده‌ی اضافی و به حداکثر رساندن بازگشت سرمایه‌ی خود، می‌تواند این توکن را در پلتفرم دیگری که توکن استخر نقدینگی را می‌پذیرد، سپرده‌گذاری کند.

از این رو، این کاربر می‌تواند با استفاده از کشت سود (yield farming) دو یا سه نرخ بهره را با هم ترکیب کند، و در نهایت، بازگشت سرمایه‌اش را افزایش دهد.

سخن آخر

استخرهای نقدینگی پلتفرم آسانی را برای کاربران و صرافی‌ها فراهم می‌کنند. یک کاربر برای شرکت در استخرهای نقدینگی لزوما نباید واجد شرایط و معیارهای خاصی باشد؛ به این ترتیب، هر فردی می‌تواند برای دریافت یک جفت توکن در تامین نقدینگی شرکت کند.

از این رو، استخرهای نقدینگی در اکوسیستم دیفای نقش مهمی را ایفا می‌کنند، و این مفهوم قادر بوده است سطح غیرمتمرکزسازی را بهبود ببخشد.